Perfekcjonizm kojarzy się z dążeniem do doskonałości, ambicją, skrupulatnością, pracowitością i wysokimi standardami. To bardzo cenione postawy. Pozwalają osiągać sukces zawodowy i skutecznie realizować osobiste cele. To jasna strona księżyca.

Perfekcjonizm staje się problemem, gdy dążenie do ideału, nie pozwala cieszyć się tym, co mamy lub utrudnia realizację celów. O ciemnej stronie perfekcjonizmu mówimy wtedy, gdy żaden wysiłek nie jest wystarczający, towarzyszy nam ciągła obawa przed popełnieniem błędów, gdy pojawia się wyczerpanie emocjonalne i fizyczne lub przez nasze wymagania wobec siebie i innych cierpią relacje z ludźmi.

Ta cecha to kontinuum – od łagodnego (i przystosowawczego) rysu osobowości po sztywny schemat działania, który może rujnować zdrowie i relacje.

Monica Ramirez Basco w książce „Nigdy nie jestem dość dobry” (2011) dokonuje podziału na perfekcjonistów ukierunkowanych wewnętrznie oraz zewnętrznie. Co pierwsi ciężko pracują, dążąc do tego, by inni nie zauważyli braków i wad, o które się podejrzewają. Boją się, że ktoś w pewnym momencie odkryje ich prawdziwą, niedoskonałą twarz. Perfekcjoniści ukierunkowani zewnętrznie to osoby bardzo dużo wymagające od innych, wciąż sfrustrowane niskim poziomem wykonywania zadań przez innych ludzi. Ta postawa czasem skutkuje wykonywaniem zadań za inne osoby, w przekonaniu, że lepiej zrobić wszystko samemu, niż poprawiać błędy innych osób. Często obie postawy przeplatają się i współwystępują.

Co jest charakterystyczne dla perfekcjonizmu, który utrudnia życie?

• Myślenie, że coś jest z nami nie tak – „jestem niemądry/pełny wad/nieatrakcyjny”, brak pewności siebie.
• Desperackie unikanie błędu. Czasami pojawiają się podwójne standardy –„inni ludzie mogą się mylić, ale ja nie mogę popełniać błędów”
• Nadmierne obwinianie się, nasilenie negatywnej oceny samego siebie w sytuacji, nawet drobnego, niepowodzenia.
• Stawianie sobie (lub innym) bardzo ambitnych, nierzadko nierealistycznych celów.
• Stosowanie surowych, bezwzględnych standardów wobec siebie i/lub innych.
• Przywiązywanie wagi do szczegółów, zasad i procedur.
• Dążenie do doskonałości.
• Często – dążenie do zyskania aprobaty otoczenia.
• Podatność na rozczarowania, depresję, w niektórych przypadkach – na zaburzenia odżywiania.
• Gdy oczekiwania kierowane są w stronę innych ludzi – dystansowanie się od nich, kłopoty
  w relacjach, nieufność wobec innych ludzi.

Skąd to się bierze?

Jak w przypadku większości cech osobowości, można uznać, że perfekcjonizm jest wypadkową temperamentu (czy, mówiąc ogólnie – predyspozycji, z którymi się rodzimy) oraz  doświadczeń – zwłaszcza przekazów i przekonań ugruntowanych w relacji z rodzicami oraz innymi ważnymi opiekunami.

• Warunkowa akceptacja

Wielu perfekcjonistów, zwłaszcza tych ukierunkowanych wewnętrznie, doświadczało w przeszłości częstej krytyki ze strony rodziców lub innych osób znaczących. Mowa też o powtarzanych często komunikatach typu: „Świetnie, ale…(postaraj się bardziej)”, „Gdyby nie ta czwórka, to byłyby same piątki”. Wspólnym mianownikiem jest tu uzależnianie akceptacji, uwagi od wyników, poziomu wykonania. Zbyt dużo rzeczy było „nie dość dobrze”, a włożona praca i wysiłek znaczyły mniej niż wyniki.

• Niedościgniony wzór

Źródłem perfekcjonizmu może być też dorastanie w cieniu wybitnego, w jakiejś dziedzinie, opiekuna. Łatwo zacząć myśleć o sobie jako o kimś „nie dość dobrym”, żyjąc w cieniu osoby podziwianej, spostrzeganej jako ideał, zwłaszcza jeśli ta osoba bardzo chce być tak odbierana (nie pokazuje „ludzkiej twarzy”)

• Presja i przekonania ważnych osób

Jeśli osoby wychowujące dziecko są przekonane, że niedoskonałości za wszelką cenę trzeba ukrywać, dziecko może dorosnąć w przekonaniu, że światło dzienne może ujrzeć jedynie „idealna wersja mnie”. Taka postawa rodziców może być motywowana troską, chęcią uchronienia dziecka przed negatywną oceną. Wzmacnia to jednak przekonanie o niedoskonałości oraz tendencję do negatywnej oceny swoich działań.

• Sposób na chaos

Perfekcjonistyczne standardy, dążenie do porządku mogą być także odpowiedzią nieprzewidywane, niestabilne okoliczności, z którymi dana osoba się mierzyła jako dziecko (np. przeprowadzki, rozwód rodziców, trudności bytowe).

Co z tym można zrobić?

Często osoby, które charakteryzuje skrajny perfekcjonizm, zgłaszają się po pomoc dopiero wtedy, gdy poważnie zaczyna cierpieć na tym ich zdrowie fizyczne (np. z powodu przepracowania, braku odpoczynku), psychiczne (pojawia się depresja, zaburzenia lękowe) lub rodzinne (np. odejście partnera, problemy z dziećmi). Dlatego tak ważne jest zyskanie świadomości swoich schematów działania jak najwcześniej.

Jeśli identyfikujesz u siebie objawy perfekcjonizmu:

1. Zastanów się do jakiego stopnia i w których obszarach życia, twój perfekcjonizm jest pozytywną cechą, a w których utrudnia funkcjonowanie. Można spróbować zrobić zestawienie plusów i minusów. Czasem warto przedyskutować ten temat z bliską, życzliwą ci osobą. Chodzi o dokonanie podziału na to, co jest moim zasobem, z którego chcesz korzystać,
   a co jest albo może być źródłem trudności.
2. Zastanów się nad swoimi przekonaniami dotyczącymi bycia „wystarczająco dobrym”/”niewystarczająco dobrym”. Perfekcjonistyczne standardy podpowiadają, że perfekcja jest osiągalna i potrzebna. Pewnie są takie obszary, gdzie tak jest, ale w większości codziennych spraw i czynności, podążanie za tym przekonaniem może być źródłem nadmiernego stresu i napięcia. Spróbuj nazwać i zweryfikować swoje wymagania wobec siebie i innych.
3. Pamiętaj, że wszyscy ludzie popełniają błędy a ideały nie istnieją.
4. Pamiętaj, że „wystarczająco dobrze” powinno oznaczać „wystarczająco dobrze”, nie idealnie (Leahy, 2014).
5. Zastanów się co mówi do ciebie „głos akceptacji”. A może „głosem akceptacji” mówią jakieś osoby, które znałeś lub znasz i można tego posłuchać?

——————–

Uniwersytet Bielsko-Bialski tak jak inne wyższe szkoły umożliwia wszystkim studentom skorzystanie z bezpłatnej pomocy psychologicznej. Jeśli czujesz, że zmiana Cię przerasta, lub masz  inny  problem, z którym nie możesz sobie poradzić, pamiętaj, że możesz  skorzystać z pomocy  psychoterapeuty. Z konsultacji mogą również skorzystać osoby, które zmagają się ze stresem, wątpliwościami, doświadczają niepokoju lub obniżenia nastroju, lub po prostu czują, że potrzebują rozmowy. W celu ustalenia terminu spotkania można kontaktować się, pisząc na adres: acharusta@ubb.edu.pl (proszę korzystać ze skrzynki UBB) lub dzwoniąc pod numer 33 82 79 436.

Nazywam się Aleksandra Charusta i jestem dyplomowanym psychoterapeutą psychodynamicznym. Od 7 lat pracuję jako psycholog, od 4 jako psychoterapeuta. Doświadczenie zawodowe zdobyłam w różnych instytucjach, wspierając psychologicznie  dzieci, młodzież i osoby dorosłe.

Podstawowe godziny pracy gabinetu:

• Poniedziałek, wtorek, czwartek  9.00 – 13.00
• Środa 9.00-12.30

Aleksandra Charusta
psycholog
acharusta@ubb.edu.pl
33 82 79 436
L 014